“….Ama sözlerdir bütün kargaşa ve belanın kaynağı. Şimdilerde bizden sözlerin sadece bir tek şekilde, işaretler olarak işe yaradığını düşünmemiz isteniyor. Felsefecilerimiz, bazıları en azından, bir sözcüğün (cümlenin, önermenin) sadece bir tek anlamı olduğu, rasyonel zekâ tarafından korunabilecek bir olguya işaret ettiği, mantıksal olarak sağlam ve ideal olarak da nicelikselleştirilebilir olduğu zaman bir değeri olduğuna inandırmaya çalışıyorlar bizi…”
Ursula K. Le Guin , Karanlığın Sol Eli, Ayrıntı Yayınları, Nisan 2017, İstanbul, s.145.
“...Gündelik durumların keşfi, gündelik olan içinde, akılcılaştırıcı veya planlayıcı bir kuruma bağımlı olmayacak bir müdahale kapasitesini, bir değişim (yeniden örgütlenme) olanağını varsayar. Böyle bir praksis, gerek kavramsal çözümleme ile, gerekse "toplumsal-çözümlemesel" deneyimlerle oluşturulabilir...”
Henri Lefebvre, Modern Dünyada Gündelik Hayat, Metis Yayınları, Temmuz 2007, İstanbul, s.204.
Neden bir sözlük
Resmi TDK (Türk Dil Kurumu) Sözlüğü’nün ideolojik yönünün ağır bastığı, sivil
sözlük Vikipedi’ye (Wikipedia) erişimin kısıtlandığı bir ülkede söz/cük üzerine
düşünmek kaçınılmaz oluyor. Hayatın içinde biliyoruz ki sözcükler kullananları
için de çoğu kez farklı anlamlar taşıyor. Yukarıda Ursula K. Le Guin’den
yaptığımız alıntıda da geçtiği gibi, sözcükler anlamın ötesinde gündelik
hayatımızı büyük ölçüde rasyonalize ediyor ve düşünce biçimimizi,
deneyimlerimizi etkiliyor.
Bu farkındalıkla Başka Bir Atölye olarak, önce Kasım 2018’de düzenlenen
“Deneyim” temalı TÜYAP Sanat Fuarı’nda, ardından Web ortamında paylaşmak
üzere gündelik hayat deneyimlerimizle ilişkili sözcüklerden oluşan görsel bir
sözlük oluşturduk.
Neden gündelik hayat deneyimleri sözlüğü
Gündelik hayat siyasal alandaki iktidar ilişkilerini her geçen gün yeniden üretir
ve bunu bir ritim halinde sürdürür. Henri Lefebvre otuz yılı aşkın bir süre bunun
üzerine düşünmüş ve “The Critique of Everyday Life” isimli üç ciltlik eser ile bu
çalışmalarını yayımlamıştır. Türkçeye de çevrilen bu eser, dünyada hakim olan
kapitalist üretim ilişkilerinin gündelik hayatımızı nasıl ele geçirdiğini irdeler.
Gündelik hayat bir üretim biçimi olduğu gibi, aynı zamanda tekrarlama/rutin
gücü ile toplumu yönlendirme biçimidir de. Çalışmanın ve boş vaktin, özel ve
kamusal olanın, modern kapitalist toplumdaki diyalektik ilişkisi ancak gündelik
hayatı çözümlediğimizde görünür olabilir. Bu bilgi aynı zamanda insan evladını
kendine, doğaya, topluma yabancılaştıran sistemi dönüştürme konusunda da
ilham vermektedir. Tam da yukarıda H. Lefebvre’in alıntısının geçtiği eserde
olduğu gibi, “...devrim sadece ekonomik, politik veya ideolojik bir düzlemde
tanımlanmaz; asıl amacı gündelik hayatın ortadan kaldırılmasıdır. Meşhur geçiş
dönemine gelince, o da yeni bir anlam kazanır. Geçiş dönemi gündelik hayatı
reddedecek ve onu eritmek, dönüştürmek üzere yeniden düzenleyecektir...” (s.48)
Nasıl bir sözlük
Gündelik Hayat Deneyimleri sözlüğü ile düşünce sınırlarımızı görebilmeyi,
farklılaştırmayı, sık kullandığımız anlamlandırılmış sözcüklerin başkalarıyla yer
değiştirdiklerinde etkilerini deneyimleyebilmeyi amaçladık. Sözlükte, anlamı ile
düşünce biçimimizi etkileyen sözcükleri görselleri ve yazılı ifadeleriyle birlikte
derledik. Metnin ve görselin yanyanalığının, çatışmasının, birlikteliğinin, dilin
akışkan ve yaşayan yapısı ile daha ilintili olduğundan yola çıkarak, görsellerin,
şaşırtan-değiştiren-ters yüz eden-koruyan etkisinin sözlüğe önemli bir katkı
yapacağını öngördük.
Sözlüğü yine bir atölye biçiminde, Başka Bir Atölye olarak zaman zaman
kesiştiğimiz, toplum/halk yararına çalışan, kar amacı gütmeyen, oluşum, kurum
ve kişilerden aldığımız katkılarla kolektif olarak hazırladık. Sözlükte Başka Bir
Atölye’nin çevresi nedeniyle mimarlık dünyasından epey sözcük olmakla birlikte,
olabildiğince geniş bir perspektiften katkı alma arzusu taşıdık ve çok yere haber
saldık.
Nihayetinde Gündelik Hayat Deneyimleri Sözlüğü ucu açık bir çalışma. Bu
nedenle 3 ayda bir güncellemeye açarak, düzenli revizyonlar yapmak istiyoruz.
2019 yılının erken bir versiyonu için, 15 Ocak’a kadar sözcüklerinizi ve eşlik
eden görsellerinizi bize yollayabilirsiniz (baskabiratolye@gmail.com). Sözlüğün
Kasım 2018 bu versiyonundaki mevcut sözcükleri de yenilemek isteyebilirsiniz.
Görsel konusunda sıkıntı duyarsanız Atölye görselleştirme konusunda destek
olacaktır. Kamu, halk yararını dert edinen ve bunun için üreten herkes sözlük
yazarı olabilir. Katkılarınızı bekliyoruz...
Başka Bir Atölye adına
Gül Köksal ve Pelin Kaydan
Komentarze